Van farao tot fiscus
Belastingen in de oudheid
13 december 2017 – 18 maart 2018
Bijna iedereen kent het kerstverhaal: Jozef en Maria gaan op weg naar Bethlehem voor de volkstelling, die door de Romeinen was uitgeschreven. De volkstelling was bedoeld om mensen en hun bezittingen in te schrijven en belastingen preciezer vast te kunnen stellen. De Romeinen waren niet de eerste belastingheffers. Integendeel. Het gegeven dat iedereen moet bijdragen aan de samenleving is rond het jaar nul al enkele millennia oud.
Lang voordat het Romeinse rijk zich uitstrekte tot in het Nabije Oosten, bracht men offers in Mesopotamië en het oude Egypte. Eerste aanwijzingen voor het afdragen van belastingen voeren terug tot circa 3000 v. Chr. Het ‘betalen’ van belastingen leidde tot een van de belangrijkste uitvindingen van de mensheid: de ontwikkeling van het schriftsysteem. Want alles dat ontvangen werd, in natura veelal, moest geteld, geregistreerd en beschreven worden. De mensen die konden rekenen en schrijven, kregen functies bij het inzamelen en herverdelen. Waren zij de eerste belastingambtenaren? En wie betaalde belasting, op welke manier?
De tentoonstelling Van farao tot fiscus nam ons mee in de tijd ver vóór onze jaartelling, naar het Nabije Oosten. Wat weten we over de oudste belastingen en hoe ontwikkelde zich dat onder invloed van de Perzen en de Grieken? Het was te ontdekken aan de hand van archeologische vondsten en historische bronnen. Objecten uit eigen collectie en bruiklenen van de Vrije Universiteit/Bijzondere Collecties, het Rijksmuseum van Oudheden, het Nederlands Instituut Nabije Oosten en het Papyrologisch Instituut lieten zien dat belastingen veel ouder zijn dan de weg naar Rome.
Studiedag Van Farao tot fiscus: 8 maart 2018 organiseerde het museum een studiedag waarbij zes onderzoekers uit Nederland en Vlaanderen hun licht lieten schijnen over belastingheffers en belastingbetalers in de oudheid. Kijk hier voor het programma van de studiedag.
Meer info over het onderwerp van de tentoonstelling leest u in het Museummagazine Impost.
Informatieve filmpjes uit de tentoonstelling o.a. ‘Belastingen in spijkerschrift’, ‘Kleitablet als kwitantie’ en ‘Papyrus en potscherf als bron’, zijn ook via YouTube te bekijken.
De tentoonstelling is gemaakt in samenwerking met VIDI-project A Fiscal History of the Achaemenid Empire (o.l.v. Kristin Kleber, gefinancierd door NWO).
